STARE DOMY MÓWIĄ O NAS – KONTYNUACJA
Stare domy, choć wydają się tylko są milczącymi świadkami przeszłych wydarzeń, opowiadają historię o dawnych mieszkańcach Białegostoku, o wielokulturowości, trudnych doświadczeniach i codziennym życiu. To one tworzą duszę miasta, jego unikalny charakter. Dziś wiele z nich niszczeje – traktowane jak „kłopotliwe mienie”, znikają w pożarach i pod buldożerami, ustępując miejsca kolejnym blokom. Z ich zniknięciem tracimy bezpowrotnie fragment naszej pamięci i tożsamości.
Lista domów wybranych do realizacji projektu:
SPACER PIERWSZY – PIASKI
Trasa prowadzi przez historyczną dzielnicę Piaski, przez obszar obejmujący dwa historyczne rynki – Sienny oraz Rybny – a także okoliczne kwartały zabudowy. Charakteryzowała się gęstą, murowaną i drewnianą zabudową. Od południa Piaski opierały się o zbudowane w 1879 roku koszary Włodzimirskiego Pułku Piechoty.
Historyczna zabudowa zachowała się przy ulicach Waszyngtona, Akademickiej, Wojskowej, Żelaznej czy Mazowieckiej a także na historycznych Piaskach – przy Siennym Rynku i Młynowej.
Gdybyśmy mogli przenieść się w czasie o zaledwie 85 lat wstecz w dowolny czwartek roku… Zobaczylibyśmy setki furmanek zaprzężonych w konie, ogromny tłum, odgłosy targowania się… słowem tętniący życiem targ. Dzisiejsza ul. M. Curie-Skłodowskiej to dawna ul. Piwna. Mieścił się tutaj Rynek Rybny z ogromną halą wypełnioną beczkami i wannami z wszelkimi gatunkami ryb. Handlowali tu i mieszkali głównie Żydzi. Od hali rybnej do Rynku Siennego prowadziła ul. Sucha. Przyziemia okolicznych kamieniczek i domów to większe i mniejsze sklepiki, w których można było kupić mydło i powidło. Handlowe centrum miasta przez dobre kilkadziesiąt lat.
Projekt „Stare domy mówią o nas” powstał, by temu zapobiec. Tworzy przestrzeń, w której mieszkańcy, społecznicy, eksperci, samorząd, a nawet deweloperzy mogą usiąść do jednego stołu i rozmawiać o tym, jak mądrze chronić architektoniczne dziedzictwo Białegostoku. Bo stare domy nie są tylko budynkami – to opowieści o nas samych, o tym, skąd pochodzimy i kim jesteśmy.
„Stare domy mówią o nas” to projekt realizowany w Białymstoku przez koalicję społeczników, którzy od lat działają na rzecz zachowania lokalnego dziedzictwa architektonicznego. Stanowi kontynuację wcześniejszego, udanego przedsięwzięcia „Na ratunek starym domom”.
Działania w ramach projektu prowadzone są przez koalicję 9 organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, co zwiększa ich siłę negocjacyjną w dialogu z samorządem i przedstawicielami biznesu.
Koalicję tworzą:
• Białystok subiektywnie
• Osiedlownik
• Ośrodek Wspierania Organizacji Pozarządowych (OWOP)
• Fundacja Dom
• Fundacja Laboratorium Badań i Działań Społecznych „SocLab”
• Fundacja Teatr Latarnia
• Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, Oddział Białystok
• Stowarzyszenie Arteko
• Stowarzyszenie Edukacji Kulturalnej Widok (lider)
Nowe działania odpowiadają na wciąż aktualny problem – brak spójnej i konsekwentnej polityki miasta wobec zabytków oraz niewystarczającą świadomość społeczną ich wartości.
Kluczowe działania projektowe obejmują:
• stworzenie trzech szlaków spacerowych z 18 wybranymi historycznymi domami, które opowiedzą o różnorodnych wątkach historii Białegostoku,
• konsultacje terenowe z mieszkańcami osiedli, aby poznać ich wspomnienia i wizje przyszłości tych nieruchomości,
• budowanie platformy porozumienia między stronami reprezentującymi różne interesy poprzez przeprowadzenie dialogu metodą Nansena z udziałem społeczników, przedstawicieli samorządu i deweloperów,
• opracowanie 10 nowych Kart Domów – dossier nieruchomości z ich historią, aktualnym stanem i znaczeniem, ilustrowanych profesjonalnymi fotografiami,
• dyżury dokumentalne, podczas których zdigitalizowane zostaną prywatne materiały (zdjęcia, listy, nagrania) mieszkańców, wzbogacając zasoby archiwalne miasta,
• produkcję 9 podcastów oraz krótkich tekstów o domach na szlakach, dostępnych na stronie internetowej,
• organizację plenerowej imprezy z koncertem Kapeli Batareja (na dziedzińcu jednej z kamienic) oraz debaty publicznej „Jak chronić stare domy?”, podsumowującej projekt i wytyczającej ścieżki na przyszłość.
Czas realizacji projektu: sierpień 2025 – listopad 2026
Koordynacja: Urszula Dąbrowska, Stowarzyszenie Widok
